Kar Parsı
Kar parsı (Uncia uncia, eskiden Panthera uncia), kar leoparı olarak da bilinir, kedigiller (Felidae) familyasının Uncia cinsinin tek üyesi olan büyük kedi türü.
Özellikleri
Ortalama
bir kar parsı 27–54 kg. ağırlığında, 1,2-1,5 m. uzunluğunda
olur. Kuyruğu ise 91 cm. uzunluğundadır. Postları kalın, açık
gri renkte olup daha koyu renkte beneklerle kaplıdır. Bu postu ona
kayalık dağlarda iyi bir kamuflaj
sağlar.
Kar parsının çok geniş olan patileri kara
batmasını
engeller. Ayrıca patileri tüylü olduğundan kara batmasını
engeller
Kar parsının iki alttürü vardır;
Kar parsının iki alttürü vardır;
- U. u. uncia
- U. u. uncoides
Beslenme
Başlıca
avları yayılım alanlarına göre değişir. Himalayalar'da
genellikle mavi
koyun (Pseudois
nayaur)
ile beslenirken, Karakurum,
Tanrı
ve
Altay
Dağları'nda
genelde dağ
keçisi (Capra
siberica)
ya da argali
(Ovis
ammon)
ile beslenirler. Ancak marmot
ve
tavşan
gibi
küçük hayvanlarla ya da kar tavuğu gibi kuşlarla da
beslendikleri görülmüştür.
Davranışları
Yavrusunu
büyüten dişi kar parsları dışında bu hayvanlar genelde yalnız
dolaşır. Çiftleşme kışın sonlarında 1 veya 5 (genelde 2-3)
kere gerçekleşir ve yavrular 90-100 gün sonra doğar. Yavrular
bağımsız bir birey olduklarında -normalde 18-22 ay sonra-
annelerinden ayrılır.
Kar parsları genelde alaca karanlıkta hareketlidirler. Bir bölgede birkaç gün yaşayabilirler ve birden bire kilometrelerce uzağa gidebilirler.
Kar parsları genelde alaca karanlıkta hareketlidirler. Bir bölgede birkaç gün yaşayabilirler ve birden bire kilometrelerce uzağa gidebilirler.
Dağılımı
Kar
parsları Afganistan,
Butan,
Çin,
Hindistan,
Kazakistan,
Kırgızistan,
Moğolistan,
Nepal,
Pakistan,
Rusya,
Tacikistan
ve
Özbekistan
boyunca
Orta
Asya'nın
dağlıkbölgelerinde
yaşar.
Kar parsının yayılım alanı 2 milyon kilometre kare(Grönland ya da Meksika'nın yüz ölçümü kadar) alan kaplar. Yayılım alanlarının %60'ı Çin'dedir. Yine de bu hayvanlar eskiden yaşadıkları alanın önemli bir kısmını, örneğin Moğolistan'daki kısımlarını yitirmiştir.
Kar parsının yayılım alanı 2 milyon kilometre kare(Grönland ya da Meksika'nın yüz ölçümü kadar) alan kaplar. Yayılım alanlarının %60'ı Çin'dedir. Yine de bu hayvanlar eskiden yaşadıkları alanın önemli bir kısmını, örneğin Moğolistan'daki kısımlarını yitirmiştir.
Popülasyon
Kar
Parsı Vakfı'na
göre doğada 3.500 ile 7.000 arasında kar parsı kalmıştır. Bu
sayı IUCN'e
göre 4,080-6,590, National
Geographic'e
göre yaklaşık 6.000'dir. Bu farklılığın nedeni bu hayvanların
insanlar için ulaşılması zor olan dağlık alanlarda yaşaması
ve nadir görülmesidir.Hayvanat
bahçelerinde bu
hayvanlardan 600 kadar vardır.
Tehditler ve Korunma Durumu
Tehditler
Kar
parsı için başlıca tehditler arasında av tabanlı tükenme, yasa
dışı ticaret, yerel halkla anlaşmazlıklar ve koruma hacmi,
politikası ve bilinçlenmenin azlığı sayılabilir. Kar Parsı
Yaşatma Stratejisi'ne göre bölgeye bölgeye göre takip edilen ve
belirlenen başlıca tehditler;
- Himalaya bölgesi (Tibet Platosu ve diğer güney Çin, Hindistan, Nepal ve Butan);
Çiftlik
hayvanlarıyla rekabetten dolayı av hayvanlarının azalması, kar
parslarının çiftlik hayvanlarını avlaması sebebiyle
öldürülmesi, sınır ötesi işbirliğinin olmaması, askeri
faaliyet ve insan nüfusunun artması veya fakirlik.
- Karakurum ve Hindikuş (Afganistan, Pakistan ve güneybatı Çin);
Habitat
kaybı
ve parçalanması, kaçakçılık
sebebiyle
doğal avların azalması, kar parslarının çiftlik hayvanlarını
avlaması sebebiyle öldürülmesi, etkin yasal yaptırımların
olmaması, yerel halk ve politikacılar arasında kurumsal kapasite
ve bilincin olmaması ve insan nüfusunun artması veya fakirlik.
- Bağımsız Devletler Topluluğu ve batı Çin (Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan, Kazakistan, Çin'in Sincan bölgesi);
Kaçak
avcılık sebebiyle doğal avların azalması, kar parslarının kürk
veya kemik ticareti için yasa dışı avlanması, sınır ötesi
işbirliğinin olmaması, askerî faaliyet ve insan nüfusunun
artması veya fakirlik.
- Kuzey sıradağları (Rusya, Moğolistan ve Çin'in Altay ve Tanrı dağları);
Kar
parslarının kürk veya kemik ticareti için yasa dışı avlanması,
uygun politika ve etkin yaptırımların olmaması, yerel halk ve
politikacılar arasında kurumsal kapasite ve bilincin olmaması ve
insan nüfusunun artması veya fakirlik.
Kar
parsı habitatı koruma alanlarının içinde ve dışında çiftlik
alanı ve mera olarak kullanılıyor. Çiftlik hayvanlarını
avlamaları yüzünden yerel halkın öfkesini üstlerine çekmeleri
de bu hayvanların üzerindeki önemli tehditlerden biri.
Kar
parsı yaşam alanındaki av hayvanlarının az bulunması habitat
kalitesinin düşmesinden kaynaklanıyor, ki bu durum kar parslarını
çiftlik hayvanlarını avlamaya itiyor. Bu durum da kar parslarını
daha çok çiftçilerin hedefi haline getiriyor.
Kar
parsı tam boya ulaşmış erkek yak
dışındaki
tüm evcil hayvanları öldürebilir. Ancak çobanlar yağma riskini
azaltmaya çalışıyor. Çiftlik hayvanları yerel halkın en önemli
geçim kaynaklarından biri ve bazı yerlerde kar parsının
avlarının %58'ini oluşturuyor. Çiftlik hayvanları ve yabani
hayvanlar arasındaki bu tercih oranı kar parsının avlanma oranını
belirliyor.
Bir
diğer tehdit ise ticari avcılık. Kar parsının avlanmalarının
en büyük nedenlerinden biri kürkleridir. Ayrıca kar parslarının
hayvanat bahçeleri ve sirkler
için
canlı yakalandıkları da bilinmektedir. Ayrıca
kemikleri(Geleneksel
Çin tıbbında kaplan kemiği
ile aynı işe yarar), pençeleri,
eti
ve
erkeklerinin üreme organları için de avlanırlar. Yasa dışı
ticaret 1900'lerde ekonomisi kötü durumda, yeni bağımsız olmuş
Orta Asya devletlerininSovyetler
Birliği'nden
ayrıldığı dönemlerde arttı. Yasa dışı ticaret komşu
ülkelerde, örneğin Moğolistan'da Çin'in büyüyen ekonomik
gücüyle çok artmış gibi görünüyor. Afganistan'da süren
askeri olaylar sebebiyle denetimin zor olması yeni bir pazar
oluşmasına zemin hazırladı.
Doğal
yaşamın, özellikle yırtıcı hayvanların korunması konusundaki
yerel ve ulusal düzeyde genel bilgisizlik koruma çabalarına engel
olmaktadır. Kar parsının yaşam alanı hassas uluslararası
sınırlar nedeniyle üçte bir oranında düşmüştür ve sınır
boylarında koruma çabaları çok zorlaşmıştır. Askerî olaylar
kar parsının yaşam alanının büyük kısmında mevcuttur, ki bu
durum doğal yaşam alanına çok büyük zarar vermektedir. Bu
sebeple doğal yaşam alanları tahrip edilmekte ve mayın
tarlalarına
dönüştürülmekte, yerinden edilen insanların yemek ve bezin
taleplerini karşılamak için yasa dışı ticaretleri yapılmaktadır
Korunma Durumu
IUCN
Kırmızı Liste göre
kar parsının soyu tehlikededir.
Sayılarının son iki nesilde (16 yılda) en az %20 azaldığından
şüphelenilmektedir. CITES
listesinde
kar parsı Appendix I olarak geçer.
Kar
parsı yaşadığı 12 ülkenin çoğunda kanunlarla koruma
altındadır. Afganistan, kar parsını yasalarla korumaya 2009
yılında, ülkenin ilk tehlikedeki türler listesini oluşturmasından
sonra başlamıştır. Bu yasa Afganistan'da kar parsının her türlü
av ve ticaretini yasaklar. Kar Parsı Yaşatma Stratejisi şu koruma
yöntemlerini önerir;
- Çiftlik hayvanlarının, özelliklebüyükbaşlarındoğal hayata daha az zarar verecek, kar parslarına karşı daha güvenli ve üretim açısından daha verimli olacak şekilde otlatılmasına teşvik etmek.
- Kar parslarını koruyan kurumlara mali destek; doğal yaşam bazlı eko-turizm (kar parsı yürüyüşleri gibi), küçük ev sanayii (köy işi ürünler gibi) ve iyi yapılandırılmış av programlarının da içerir.
- Yerel halktan ulusal hükümetlere kadar uluslararası bir hedef kitle için koruma konusunda eğitim ve bilinçlendirme.
Theile,
kaçak avcılık ve yasa dışı ticareti engellemek için şunları
önerir;
- Ulusal yasaları ve koruma politikalarını kar parslarının avlanmasının, öldürülmesinin, sahip olunmasının ve tüm beden parçaları ve türevleri dahil satış ve ticaretinin yerel ve ulusal seviyelerde yasaklanmasını yasaklanmasını kapsayacak şekilde geliştirmek, hükümetlere yasal destek önermek ve tavsiyede bulunmak, yasayı çiğneyenlere yettiği kadar caydırıcı para cezaları belirlemek, ve muhbirlerin yasa dışı faaliyetleri rapor etmesini sağlamak.
- Yasa uygulama kapasitesini bilinen ticaret yolları, pazarlar ve sınır yolları üzerinde denetimi arttıracak şekilde güçlendirmek; kuruluşlar arası işbirliğini ve bilgi paylaşımını geliştirmek; yasa dışı öldürmeyi tespit etmek ve engellemek için kaçak avcılık timleri oluşturma, başlıca pazar ve ticaret merkezlerinde düzenli denetim uygulama ve eğitimde teknik kapasiteyi arttırma.
- CITES çözümlerine uyacak şekilde ticaret yasaklarını düzenlemek için uluslararası işbirliğini güçlendirme.
Kar
Parsı Şebekesi (Snow
Leopard Network, SLN), bireyleri ve kuruluşları (Uluslararası
Kar Parsı Vakfı [International
Snow Leopard Trust] ve Kar
Parsı Koruma [Snow
Leopard Conservancy] dahil) eş-güdüm, işbirliği ve bilgi
paylaşımı için birleştirir.Mart2008'de
Pekin'de
yapılan Kar Parsının Geniş Çaplı Korunma Planı Üzerine
Uluslararası Konferans, kar parsının korunması için önemli
alanları (Kar Parsı Koruma Ünitesi) belirledi ve ulusal hareket
planlarını geliştirmek için bir çerçeve sağladı. 4 ülkenin
(Moğolistan,
Rusya,
Nepal
ve
Pakistan)
zaten ulusal koruma planı vardı, ve HindistanKar
Parsı Projesi'ni, kar parsı koruması için bir hükümet programı
geliştirdi, ancak daha yeteri kadar desteklenmedi.
- Korunma tarihi
- 2008 – Tehlikede (Jackson, R., Mallon, D., McCarthy, T., Chundaway, R.A. & Habib, B., 2008)
- 2002 – Tehlikede
- 1996 – Tehlikede (Baillie ve Groombridge, 1996)
- 1994 – Tehlikede (Groombridge, 1994)
- 1990 – Tehlikede (IUCN, 1990)
- 1988 – Tehlikede (IUCN Koruma Takip Merkezi, 1988)
- 1986 – Tehlikede (IUCN Koruma Takip Merkezi, 1986)
e-posta: hayvanlarindogasi66@hotmail.com
Facebook: https://www.facebook.com/pages/Hayvanlar%C4%B1n-Do%C4%9Fas%C4%B1/604072649656667?ref=hl