Timsahlar
(Latince:
Crocodilia),
sıcak bölgelerde bataklıklar ve su kenarlarında yaşayan vücudu
kemiksi pullarla örtülü sürüngenleri
içeren
bir takım. Bu takımınfamilyaları
Alligatoridae (Aligatorgiller),
Crocodylidae
(Timsahgiller)
ve Gavialidae
(Gavyaller)'dir.
Crocodilia
takımı, Kretase
döneminin
sonlarında, yaklaşık 84 milyon yıl önce ortaya çıkmış iri
sürüngenlerdir. Kuşların yaşayan en yakın akrabalarıdır.
Kuşlar ve timsahlar,Archosauria
grubunun
yaşayan
son üyeleridir. Crocodilia takımı, 220 milyon yıl önce Trias
Döneminde ortaya
çıkmış olan ve Mezozoik
dönemde
çok çeşitli şekillere ayrılan Crurotarsi
grubunun
üyelerindendir.
Kökenbilim
Timsah
sözcüğü
köken olarak Arapça
bir
sözcüktür. Peçenekler,
Kumanlar,
Kıpçaklar,
Basmıllar,
Oğuzlar,
Karluklar,Türgeşler,
Hazarlar,
Göktürkler,
Uygurlar,
Tuna
Bulgarları,
Kimekler
timsaha
Alavan demişlerdir. Kâşgarlı
Mahmud tarafından
Bağdat'ta
1072
–
1074
yılları
arasında yazılan Türkçe
–
Arapça
sözlük
olan Divânu
Lügati't-Türk'te
timsahın Türkçe karşılığı Alavan olarak geçer.
Fizyoloji ve biyoloji
Timsah,
sıcak bölgelerdeki akarsularda yaşayan, Timsahgiller takımından
iri yapılı, kalın ve kabuksu derili sürüngentürlerinin
genel adıdır. Uzaktan bakıldığında kertenkeleye benzerler.
Vücutlarının üzeri, sert kemiksi plakalarla örtülüdür. Ön
ayaklarında beşer, arka ayaklarında dörder parmak bulunur. Parmak
araları tamamen veya kısmen perdelidir. Uzun, yandan basık
kuyrukları suda kürek vazifesi görür. Güçlü dişlerle
bezenmiş, çok kuvvetli çeneleri vardır. Yalnız üst çene
açılır. Etli dil, alt damağa yapışıktır. Gözleri, burunları
ve kulakları başlarının üst kısmında bulunur. Suda yüzerken
rahatça etraflarını görür, işitir ve solunum yaparlar. Karada
vücutlarını zor taşımalarına rağmen, suda çok iyi yüzerler.
Gündüzleri dinlenir, çoğunlukla gece avlanırlar. Gözbebekleri
dikey olduğundan gece de iyi görürler. Timsahlar renk körüdür
ve dillerini dışarı çıkaramazlar.
Avlanma ve beslenme
Balık,
kuş ve suya gelen memelilerle beslenirler. İnsanlara da
saldıranları vardır. Timsahlar avına saldırmadan önce yaklaşık
2 metrelik bir alana girmesini beklerler. Avı saldırabileceği
kadar yakına gelen timsah, yaklaşık 12 m/s bir hız ile avını
yakalar. Bu hıza; vücutlarının yapısı, arka bacakları ve de en
önemlisi kaslı kuyrukları sayesinde ulaşırlar. Avlarını güçlü
çeneleri arasına sıkıştırıp suya çekerek boğarlar.
Kendilerinden büyük olan avlarını 200 kg bir kuvvet
uygulayabildikleri ve avını ağzı ile kavrayıp kendi etrafında
birkaç kez dönerek gerçekleştirdikleri ölüm dönüşü adı
verilen yöntemle daha küçük parçalara ayırırlar. Çeneleri
sağa sola hareket etmediği için besinleri çiğneyemeden büyük
parçalar halinde yutarlar. Sindirim için çakıl ve taş da
yutarlar. Sonra dişlerinin arasındaki artıkları dışarı
çıkarırlar. Taze etin sindirimi zor olduğu için bazı türler
avlarını gömerek çürümelerini bekler.
Gözleri
üç perdelidir. Suya daldıkları zaman burun ve kulak delikleri
birer kapakla örtülür. Ağız gerisinde bulunan bir kıvrımı
damaklarına yapıştırarak soluk ve yemek borularını birbirinden
ayırabildiklerinden su altında bile ısırıp yiyebilirler. Konik
yapılı dişler aşındıkça yenileri sürer. Derilerinden bavul,
çanta iskarpin yapılır. Bu bakımdan bol miktarda avlanırlar.
Yürekleri
dört gözlüdür. Aort kökleri Panizza
kanalı vasıtasıyla
birleştiklerinden vücutlarında kirli kan dolaşır. Diğer
sürüngenler gibi soğukkanlı hayvanlardır. Vücut ısıları
çevre ısısına göre değişir.
Üreme
Yumurtayla
çoğalırlar. Çiftleşmeden sonra dişi, kıyıdaki bir kumlukta
açtığı çukur içine kaz yumurtası iriliğinde 50 kadar yumurta
yumurtlar. Yumurtaların üzerini kumla örterek yakınlarında nöbet
bekler. Bazen bu süre üç ayı bulur. Dişi bu sürede hiçbir şey
yemediğinden kilo kaybeder. Zaman zaman erkek de dişinin yakınına
gelir. Ama dişisini beslemeyi akıl edemez. Yavrular, yumurta
kabuğunu kırmaya hazır olunca 20 metre kadar uzaklıktan duyulan
sesler çıkararak annelerini yardıma çağırırlar. Dişi, kumları
açarak yumurtalardan yavruların çıkmasına yardım eder. İnce
derili yavrular büyük bir titizlikle tek tek annenin ağzında su
kıyısına taşınır. Bakıma muhtaç yavrular altı ile sekiz
haftalık bir süre içinde anne ve baba tarafından dış
tehlikelerden büyük bir dikkatle korunur. Yırtıcı kuşlar ve
vahşi memeliler timsah yavrularına düşkündür.
Yavrular
kendilerine bakacak duruma gelince anne ve babalarından uzaklaşarak
kendilerine av sahaları ararlar. Büyük timsahlardan uzak olmak
zorundadırlar. Hatta bazan sonraki karşılaşmalarda anne ve
babalar yavrularını tanıyamamakta, onlara av gözüyle
bakmaktadır. Yavrular, balık yumurtaları, salyangoz ve su
böcekleriyle beslenirler.
Coğrafi dağılım
Timsahlara
çoğunlukla Amerika,
Afrika,
Madagaskar,
Güney ve Doğu Asya
ile
Orta Avustralya'da
rastlanmaktadır. Tuzlu sularda yaşayanları da vardır. Nil
timsahının anayurdu Nil
Nehri olduğundan
bu adla anılır.Eski
Mısırlılar bunlardan
korkar ve mukaddes sayarlardı. Bugün Nil kıyılarında bu
timsahlar kalmamıştır. Madagaskar'da mevcuttur. Uzunluğu 7
metreye ulaşabilir. Bu timsahlar 1500 kg ye kadar ulaşabilirler.
Bunların eskiden yaşamış onlarından bir tanesinin fosilinin boyu
15 metre civarında tahminen de 4000 kg kadardı.
Yaşam
Timsahlar
insanlara da saldırabilir. Amerikan
timsahının (Crocodylus
acutus)
boyu 50 cm - 3.8 m arasında değişir. 4 metre olanları da
vurulmuştur. Ağırlık olarak da 2000 kg a kadar ulaşabilirler.
Denizde de yaşayabilir ve insan için tehlikelidir. Hindistan
ve
Sri
Lanka'da
yaygın olan Hint
timsahı tatlı
suda yaşar. Uzunluğu 5 metre kadar olabilir. Çoğunlukla balıkla
beslenir. İnsana nadir saldırır. ABD'nin
güneydoğusundaki bataklık, göl ve ırmaklarda yaşayan Amerika
aligatorunun (Alligator
misisipiensis)
derileri ayakkabı ve valiz yapımında değerli sayılır. En çok
Florida
bataklıklarında
yaşar. Üreme dönemlerinde avlanmaları yasaklanmıştır. Boyları
3-4 metreye ulaşabilir. Timsahlar yok edilmediği takdirde uzun süre
yaşayabilmektedir. Hayvanat bahçelerinde 80 yaşını aşanlar
vardır. Bazı kuşlar timsahların açık ağızlarının arasına
çekinmeden girerek artık etleri ve damağa yapışmış sülükleri
yerler. Timsahlarla bu kuşlar arasında adeta ortak bir yaşam göze
çarpar. Tehlike anında timsahları çığlıklarıyla uyarırlar.
e-posta: hayvanlarindogasi66@hotmail.com