Kertenkele
(Lacertilia) alt takımının, özellikle
özkertenkelegiller (Lacertidae) familyası türlerinin genel adı.
Kertenkeleler
alt takımının; özkertenkelegiller, gekogiller,
varangiller,
agamagiller,
iguanagiller,
boncuklu
kertenkelegiller,
köryılansıgiller
gibi
familyaları vardır. Kertenkelelerin bugün dünya üzerinde
3000'den fazla türü mevcuttur. Soğuk iklime fazla dayanıklı
olmadıklarından genel olarak çöllük bölgelerde ve tropikal
kuşakların kurak kısımlarında çok boldur. Yer altında, ağaçlar
üzerinde yaşayanları olduğu gibi, havada uçanları, suda
yüzenleri, renk değiştirebilenleri de boldur.
Uzunca
ve yuvarlakça olan vücutlarının üzerleri pullu veya pürtüklüdür.
Çoğunlukla dört ayaklı ve pek azı iki ayaklı veya tamamen
ayaksız olurlar. Her ayakta beşer adet parmak ve uçlarında
gelişmiş tırnakları bulunur. Karın pulları sırt ve yanlarda
olanlardan daha iridir.
Kertenkelelerin
büyük çoğunlunda göz kapakları vardır ve çoğunda
hareketlidir. Gekogillerde ve Amerika'da yaşayan Xantusiidae
familyasının
bireylerinin ise göz kapakları, kenarlarından birleşmiş olup,
saat camı gibi saydam ve hareketsizdir. Yine Scincidae familyasından
Ablepharus cinsi ve Lacertidae familyasından Ophisops cinslerinde
gözkapağı birleşmiş olup sabittir. Yer altında yaşayan
türlerin haricindekilerin dışkulak delikleri mevcuttur.
Bazılarının ağaçlara asılmaya yarayan ince uzun ve kuvvetli
kuyrukları vardır.
Kertenkelelerin
kuyrukları koptuğu zaman bir ayı geçmeyen bir zaman içinde yeni
bir kuyruk meydana gelir. Yalnız bu yeni yetişen eskisi gibi
olmayıp pul, renk ve yapı bakımından farklıdır. İlk kuyruktaki
gibi omurgalar yoktur. Yeni kuyruğa kıkırdak dokusundan bir yapı
destek olur. Bunda pullar gayri muntazam olup derideki desen meydana
getiren boyalar da yoktur. Kuyruk kopmadan kırılırsa o yerden yeni
bir kuyruk uzar. Böylece çatal kuyruk meydana gelir.
Böcek,
akrep,
çokbacaklılar ile beslenen kertenkelelerin kasla hareket eden
ileriye uzanan dilleri, avları yakalamada en büyük silahlarıdır.
Dil üzerindeki yapışkan tükrük, avı yakalayıp bırakmamada
yardımcı olur. Çene içerisine oturtulmuş dişleri vardır.
Dişiler,
yazın toprağın içine veya bir taşın altında çengel tırnaklı
ayaklarıyla açtıkları çukurlara yumurtlar. Kış mevsiminde
deliklerinin içinde ilkbahara kadar kış
uykusuna yatarlar.
Soğukkanlı olduklarından taşlar üzerinde güneşlenmeyi
severler. Yakınlarından geçen böceklere saldırarak beslenirler.
Renkleri yaşadıkları ortamlara uyduğundan kolay fark edilmeyip,
yırtıcı
kuş ve
yılanlardan
kolayca
kurtulurlar. Tehlike anında kuyruklarının son kısmını kopararak
hızla bir yarığın içine dalıp gözden kaybolurlar. Böcek ve
kurtlarla geçindiklerinden insanlar için faydalı sayılırlar.
Amerika'da
yaşayan kuyrukları küt Helodermatidae
familyasının
iki türü mevcuttur. Derileri boncuk biçimli yuvarlak pullarla
kaplı olduğundan boncuklu
kertenkele olarak
da bilinirler. Uzunlukları bir metreyi bulur ve her iki tür de
zehirlidir. Ancak zehir iletim mekanizmaları fazla gelilmemiş
olduğundan insanlar için fazlaca tehlike oluşturmazlar.
Sınıflandırma
Familya:
Lacertidae
- Alt familya: Gallotiinae
- Cins Gallotia
- Cins Psammodromus
- Alt familya: Lacertinae
- Cins Acanthodactylus
- Cins Adolfus
- Cins Algyroides
- Cins Australolacerta
- Cins Darevskia
- Cins Eremias
- Cins Gastropholis
- Cins Holaspis
- Cins Heliobolus
- Cins Ichnotropis
- Cins Lacerta
-
Cins Latastia
- Cins Meroles
- Cins Mesalina
- Cins Nucras
- Cins Ophisops
- Cins Pedioplanis
- Cins Philochortus
- Cins Podarcis
- Cins Poromera
- Cins Pseuderemias
- Cins Takydromus
- Cins Timon
- Cins Tropidosaura
e-posta: hayvanlarindogasi66@hotmail.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder